Het natte goud. Met suonenwachter Jean-Charles Bornet op weg langs de historische waterweg Bisse Vieux in Nendaz.
Scrollen
Inleiding
In het zuidelijke Wallis valt weinig regen. Om de boeren in staat te stellen hun akkers te irrigeren, hebben ze spectaculaire kanalen aangelegd. Een van die kanalen is de Bisse Vieux bij Nendaz uit het jaar 1658, waar nog altijd water door stroomt. Al meer dan 35 jaar zorgt Sean-Charles Bornet voor “zijn” Bisse Vieux – mede dankzij hem zijn de abrikozen in Fey zo sappig.
Nendaz en Veysonnaz, Wallis
De bestemming Nendaz-Veysonnaz is een paradijs voor suonenwandelaars. Met acht “bisses” ligt hier het grootste nog actieve suonennetwerk van Zwitserland.
Kaart
De suonenwachter van de Bisse Vieux.
Niemand kent de Bisse Vieux beter dan Jean-Charles Bornet. Al meer dan 35 jaar zorgt hij voor dit historische kanaal in Nendaz. Van secretaris, voorzitter en kassier tot suonenwachter: hij was al in een breed scala aan functies verantwoordelijk voor zijn suone.
De Bisse Vieux brengt waardevol water naar een landbouwgebied waar geen water voorhanden is.
Kanaaltjes met veel geschiedenis.
Om in Wallis aan landbouw te kunnen doen, moet het kostbare water uit de sneeuwrijke bergen van Wallis naar de vruchtbare hellingen boven het Rhônedal worden geleid. Daartoe hebben de inwoners van Wallis een slim kanalensysteem aangelegd: de zogenaamde suonen (Duits) of bisse (Frans). Een eerste schriftelijke vermelding van de Bisse Vieux dateert van 1658, maar het kanaal is wellicht nog wat ouder. Vroeger bestond deze zeven km lange suone grotendeels uit houten goten. Tegenwoordig krijgt de suone hier en daar hulp van ijzeren bakken of een kanaal van steen, zodat ze haar waardevolle water niet verliest.
Een beek voor vele suonen.
Naast de Bisse Vieux krijgen nog andere suonen water uit de beek La Printse. Deze lopen niet alleen naar Nendaz, maar ook naar Veysonnaz. De makkelijke wandelingen langs de suonen maken ontdekkingstochten tussen deze twee bestemmingen mogelijk.
Lenteschoonmaak van de suone.
Door de Bisse Vieux stroomt van midden mei tot eind september water. Aan het begin van het seizoen vindt er een grote schoonmaakactie plaats, waaraan zo'n 20 mensen van het dorp meehelpen. Met z'n allen halen ze stenen en takken uit het kanaal, die zich hebben opgehoopt tijdens de sneeuwrijke winter. Die kunnen de suone verstoppen of zelfs stukmaken.
Als niets anders lukt: dynamiet
Na de lenteschoonmaak begint voor Jean-Charles Bornet het eigenlijke werk. «Tijdens de zomer maak ik de suone om de twee tot drie dagen schoon. Meestal heb ik genoeg aan mijn handen of een schoffel. Maar als er grotere voorwerpen de suonen belemmeren, komt er soms zelfs dynamiet aan te pas”, zegt Jean-Charles Bornet.
Zonder suone geen abrikozen.
Een van Jean-Charles Bornets taken is ook de eerlijke verdeling van het water onder de landeigenaars en boeren. Op sommige plaatsen is de suone voorzien van sluizen die het water kunnen regelen. «Vroeger kon een droge zomer met waterschaarste tot onenigheid leiden tussen de boeren”, legt Jean-Charles Bornet uit. «Want zonder irrigatie is geen landbouw mogelijk. Maar tegenwoordig hebben we dat goed onder controle.”
Zo'n 350 mensen hebben het recht om het water van de Bisse Vieux te gebruiken. Daarom is het belangrijk dat er een duidelijk verdeelprincipe is.
De Bisse Vieux levert onder andere water voor het telen van de populaire abrikoos van Wallis. Rond Fey, een dorpje tussen het bergdorp Haute-Nendaz en het Rhônedal, worden op grote schaal abrikozen geteeld. Zo'n 80 000 abrikozenbomen krijgen water uit de Bisse Vieux en dragen mede daardoor zulke sappige vruchten.
Gelukkige boeren en gelukkige wandelaars.
Naast de Bisse Vieux ligt tegenwoordig een mooie en populaire wandelroute. De suone is allang niet meer alleen belangrijk voor de landbouw: ze is uitgegroeid tot de toeristische attractie van Nendaz.
«Een suone waar water door stroomt is mooier. Daarom laten we tot midden oktober het water erin, al irrigeren de boeren hun velden op dat moment niet meer. Het water is er dan alleen nog maar voor het oog”, lacht Jean-Charles Bornet. De wandelaars zijn er hem dankbaar voor.
Wandelvoorstel langs de Bisse Vieux.
Deze makkelijke suonenwandeling van zo'n drieënhalf uur loopt langs de Bisse Vieux en de Bisse du Milieu door mooie sparren- en lariksbossen en over weilanden terug naar Nendaz.
- 3,5 uur Wandelduur voor de volledige rondwandeling. Je kunt de wandeling in delen splitsen. Het stuk langs de Bisse Vieux duurt ongeveer 1,5 uur.
- 13km Lengte van de volledige rondwandeling
- 360m Hoogteverschil (stijgend en dalend)
- 1 dag. Dagwandeling. Wie graag meerdere dagen op stap gaat, raden we de vijfdaagse suonenwandeling van Martigny naar Grimentz aan.