Zwitsers design

Zwitserse architecten als designers

Le Corbusier geldt als een van de invloedrijkste architecten, designers en ontwerptheoretici van de 20e eeuw. In 1887 geboren in La Chaux-de-Fonds als Charles-Edouard Jeanneret. Hij studeerde architectuur en toog naar Parijs waar hij o.a. industrieel ontwerper Peter Behrens leerde kennen. Tot zijn huizenconcept als 'Woonmachine' behoort ook functioneel meubilair, een 'équipement de l‘habitation' (woonvoorzieningen). Hiertoe ontwierp hij samen met zijn neef Pierre Jeanneret en Charlotte Perriand een serie staalframe meubelen, o.a. de stoel Basculant nr. B301 (ca. 1928), de Chaiselongue nr. B306 (1928) en de leunstoel Grand Confort nr. LC2 (1928). Dit moderne design straalde een nieuwe esthetische nuchterheid uit en was de belichaming van de International Style.
Ook Mario Botta, geboren in Tessin 1943, is architect en designer. In 1965 werkte hij in het Parijse bureau van Le Corbusier en begaf zich pas in de jaren 80 op het pad van meubeldesign. De door hem ontworpen stoel Seconda (1982) en leunstoel Quinta (1986) zijn typische voorbeelden van de vergankelijke Matt-Black-stijl. Zijn staande lamp Shogun Terra uit 1985 geldt als voorbeeld van de meer complexe en zakelijke kant van het Postmoderne.

Max Bill en de Swiss Style

Aanhangers van de kunststroming Bauhaus staan in Zwitserland paraat als de traditionele ambachten en kunstnijverheid worden beconcurreerd en verdrongen door de toenemende industriële productie. Max Bill (1908-1994), architect, maar ook schilder, graficus en beeldhouwer, oefent grote invloed uit op vormgevers in Zwitserland. Na de tweede wereldoorlog geeft hij leiding aan het belangrijkste designinstituut, de Hoge School voor Vormgeving in Ulm en is zelf ook actief als designer. Tot zijn beroemdste werken behoort de Ulmer Hocker. Deze kan worden gebruikt als dienblad, hocker of als onderdeel van een legplank. De Ulmer Hocker wordt ook nu nog gemaakt volgens het ontwerp van Max Bill. Een ander bekend ontwerp zijn de uitgesproken eenvoudige wijzerplaten voor Junghans-wandklokken en horloges, die weer opnieuw verkrijgbaar zijn. Ter ere van Max Bill heeft Zürich een Max-Bill-plein. Ook de Zwitserse typografie is beïnvloed door Max Bill. In de jaren 50 ontstaat er door hem een nieuwe interpretatie van typografie. Deze wordt sterk beïnvloed door de Bauhausstijl en industrieel ontwerp, en leidde tot een eigen stijl, de 'Swiss Style'. Een opmerkelijk voorbeeld is het lettertype Helvetica, dat in 1956 door Max Miedinger en Eduard Hoffmann in Münchenstein bij Bazel wordt ontwikkeld. Deze werd ter ere van de 50e verjaardag tentoongesteld in het Museum of Modern Art in New York. Andere bekende typografen zijn Adrian Frutiger, de bedenker van het lettertype Univers, Karl Gerstner en Walter Haettenschweiler. Deze zakelijke, franjeloze vormgeving van de Zwitsers vindt zijn weerslag in eigentijdse grafische vormgeving. De creaties van Zwitserse toegepaste grafische vormgeving worden gedocumenteerd in de Swiss Graphic Design Foundation.
Swiss Graphic Design Foundation

Andere bekende designers

Tot de bekende namen hoort ook Hannes Wettstein (1958-2008). Deze Zwitserse industrieel ontwerper creëert met 'Metro' de eerste kabellamp (1982). Maar zijn grootste bekendheid komt van zijn meubelcreaties: zoals de stapelbare stoel ‘Juliette’, de sofa ‘Globe’, of de ‘tototo’ collectie voor Maxdesign. Daarnaast geeft hij vorm aan interieurs en gebruiksartikelen voor vele uitzendingen van de Zwitserse televisie. Andere designklassiekers komen van Kurt Thut, o.a. het 'Scherenbett' (schaarrasterbed) of een opvouwbare vederlichte kast. Een Zwitserse topdesigner is Alberto Häberli (1964). Hij ontwerpt meubels, gebruiksvoorwerpen en interieurs. Häberli geeft leiding aan een eigen atelier en werkt daarnaast voor gerenommeerde internationale fabrikanten zoals Alias, De Sede, Driade, Georg Jensen, Iittala, Luceplan en Zanotta. Zijn creaties zijn altijd filigraan en toonbeeld van efficiënte omgang met materialen. In 2008 wijdde het Museum voor Vormgeving in Zürich een retrospectieve tentoonstelling aan deze beroemde leerling. Recentelijk werkte Häberli aan het 'Atelier Pfister'. Onder dit merk verkoopt deze meubelleverancier meubels van Pfister en van aankomende designers. De collectie verenigt tijdgeest, uiterst gedegen handwerk en tijdloos design, bijv. van Atelier Oi, Claudia Caviezel en This Weber. Andere bekende namen zijn Big Game, het bureau voor productdesign en interieurarchitectuur, en d'Esposito & Gaillard in Lausanne, Moritz Schmid in Zürich en industrieel ontwerper Nicolas Le Moigne in Cheseaux bij Lausanne.

Gebroeders Freitag - alledaagse designklassiekers

Grafische vormgevers en broers Markus en Daniel Freitag waren in 1993 op zoek naar een koerierstas. Zij wilden voor vervoer van hun ontwerpen een belastbare, functionele en waterafstotende tas. Het vrachtverkeer direct voor hun huis in Zürich bracht inspiratie voor het ontwerp van een koerierstas op basis van een oud ontwerpschema van een vrachtwagen. Andere materialen die zij toepasten voor de draagriem resp. de handgreep waren gebruikte veiligheidsriemen en een oude fietsband. Onbedoeld legden zij hiermee de basis voor een onderneming waarin tegenwoordig meer dan 130 mensen werkzaam zijn. Behalve deze Original-Messenger tas, die inmiddels kan worden bewonderd in het Museum of Modern Art in New York, of in het Museum voor Vormgeving in Zürich, omvat de Freitag-collectie inmiddels verschillende dames- en herentassen. Alle producten zijn wereldwijd verkrijgbaar in meer dan 450 winkels, online en in eigen Freitag-winkels in Berlijn, Davos, Hamburg, Keulen, Wenen, New York, Tokio, Zürich en Lausanne. Nog altijd ontwerpen de broers alle modellen zelf.

Vitra - Smeltkroes voor designstoelen

In Weil am Rhein startte Willy Fehlbaum in 1950 meubelbedrijf Vitra. Zijn zoon Rolf nam de leiding over in 1977 en liet o.a. de beroemde architect Frank O. Gehry de fabriek opnieuw vormgeven en uitbreiden. Fehlbaum verzamelde klassieke stoelen uit de naoorlogse periode en breidde deze collectie verder uit met objecten uit de periode tussen 1880 en 1945. Deze vormen het hart van de collectie die tegenwoordig in het Vitra Design Museum in Weil am Rhein wordt tentoongesteld.

Doorverwijzende koppelingen

Museum für Gestaltung, Designsammlung Mudac Lausanne Vitra Design Museum Gewerbemuseum Winterthur