Traditie en gebruiken

Chienbaese, Liestal

Lijst van links die rechtstreeks leiden naar de ankerpunten op deze pagina.

Inleiding

Al van oudsher houden Zwitsers het liefst hun eigen, lokale gebruiken in ere – en bezorgen het land op die manier een enorme variëteit aan culturele manifestaties en levende tradities.

Muzikale zaken

Of er nu wel of geen dansgelegenheid is – in de Zwitserse volksmuziek wordt vooral dansmuziek gespeeld.

Te horen zijn in de regel het «Schwyzerörgeli» (handharmonica) evenals violen, basviolen, klarinetten en in bepaalde regio's het hakkebord of de Trümpi (mondharp). De volksmuziek van de alpenstreek heeft zich ontwikkeld door ongeschreven overlevering van kunde en composities – generaties, decennia, eeuwenlang. De oudste overleverde reeks koeien stamt uit Appenzell en werd in het jaar 1545 genoteerd. Als typisch Zwitsers gelden de alpenhoorn, oorspronkelijk een muziek- en signaalinstrument van de herders, evenals de vele jodelkoren, die zich sinds de 19e eeuw gevormd hebben. Over het algemeen is Zwitserland gevormd door een breed arsenaal amateurmuziek; in praktisch elk dorp is er minstens een koor of blaaskapel.

Op de alpenweide

De alpenlandbouw in Zwitserland kent een lange geschiedenis. Tegenwoordig gaat men ervan uit, dat 4000 v. Chr. de weiden boven de boomgrens al gebruikt werden.

De vervaardiging van kaas in de zomer diende ertoe, de melk voor de mensen houdbaar te maken en voorraden voor de lange wintermaanden aan te leggen. In het kader van de alpenlandbouw ontstonden daardoor ook verschillende gebruiken, zoals bijvoorbeeld de feestelijke trek naar en terugkomst van de alpenweiden, het alpenherdersgebed (Betruf), de Älplerchilbi of de Chästteilet – tradities, die tot op heden zorgvuldig onderhouden worden. Vanaf een afstand ziet het leven van de alpenbewoners er romantisch uit: gelui van koebellen, een grasspriet in je mondhoek, veel natuur, zonsondergangen boven de bergtoppen en kaarslicht aan een houten tafel. Maar daarnaast betekent deze baan zwaar lichamelijk werk en een leven in eenzaamheid – wat in de moderne tijd vooral ook stadsmensen uit binnen- en buitenland aantrekt.

Oude gebruiken en sport

Lange tijd raakten sportieve gebruiken achterop ten opzicht van internationale sportsoorten – maar sinds kort raken ze weer in 'topvorm'.

Terwijl vooral regionale of lokale sportgebruiken vaak compleet in vergetelheid geraakten, worden sommige sportsoorten weer steeds geliefder. Grote evenementen zoals bijvoorbeeld het eedgenootschappelijke worstel- en alpenboerenfeest (ESAF) worden steeds populairder; in het jaar 2010 bereikte het feest met 250000 gasten een nieuw record en groeide uit tot het grootste ooit gehouden worstelfeest ter wereld. Opmerkelijk is, dat voor de handhaving van de orde geen extra politiemensen nodig waren, de autoriteit van de lokale omroeper was ruim voldoende. Tijdens de meerdaagse feestelijke evenementen geven atletische worstelaars, krachtige steenstoters en slagvaardige hornussers hun kunnen ten beste, muzikaal omlijst door jodelkoren en handharmonicakapellen.

Volksgebruiken het hele jaar door

In Zwitserland vindt een groot aantal evenementen op vaste data plaats – het merendeel heeft een heidense oorsprong of heeft religieuze wortels.

Afhankelijk van het jaargetijde en de regio worden de feesten zeer verschillend gevierd. Deels kijken ze op een lange traditie terug en voor een deel zijn ze pas in de moderne tijd ontstaan. Ze weerspiegelen de processen in het boerenjaar, zoals bijvoorbeeld het inluiden van het werk aan de wijndruiven in het voorjaar, het drijven van de koeien de berg op in de zomermaanden, evenals de druivenplukkersfeesten, de Chästeilet en de Älplerchilbi's in de herfst. Omdat er voor boeren in de winter minder te doen was dan in de overige jaargetijden, concentreerden de feestelijkheden en gebruiken zich met name in deze wintertijd. Tot op heden staat het uitdrijven van de winter maar ook van boze geesten en demonen op het programma – een traditie, die in allerlei carnavals- en eindejaarsgebruiken uitmondt. Andere feestelijkheden herinneren aan historische gebeurtenissen zoals b.v. belangrijke overwinningen van historische veldslagen.

Kunstnijverheid en handwerk

Een half millennium heeft de goede reputatie van de Zwitserse uurwerkindustrie gevormd. Er waren moeilijke momenten – maar de tijd bleef nooit stilstaan.

Tegenwoordig is 95% van de Zwitserse uurwerken bestemd voor de export en heeft de uurwerkindustrie een sleutelpositie in de exportsector. Ook het textiele handwerk heeft een bewogen geschiedenis achter zich. Terwijl enkele sectoren dankzij de modernste techniek wereldwijd in de haute couture de aandacht trekken, leidt de ooit zo begeerde, textiele sierkunst een 'leven in de marge'. Veel takken van de kunstnijverheid zoals de houtbeeldhouwkunst, de meubelmakerij of boerenkeramiek zijn nauw met de geschiedenis van het Zwitserse toerisme verbonden. Als ambassadeurs vormden ze in de 19e en vroeg-20ste eeuw voor talloze alpentoeristen het beeld van Zwitserland.

Typische zaken uit de keuken en kelder

Het eten in Zwitserland is een potpourri van verschillende invloeden van landen - het verbindt de keukens van Zwitserlands buurlanden en creëert daaruit met regionale ingrediënten een inheemse keuken.

Er zijn enkele gerechten en specialiteiten zoals fondue, Älplermagronen of chocolade, die typisch Zwitsers zijn. Van een eigen Zwitserse keuken kun je echter nauwelijks spreken. Er is een keuken met Berner schotel en Berner rösti. Een keuken met Waadtlandse saucisson en lookgroente. Een keuken met ribelmais uit St. Gallen en meerforel uit het Bodenmeer. Wallis is beroemd om zijn raclette, het Bündnerland om zijn Capuns, Zürich om zijn geschnetzeltes, Luzern om zijn Chügelipastete en Ticino om zijn Mortadella en Luganighe. Worsten vind je overal: haast 350 verschillende soorten heeft luilekkerland Zwitserland in voorraad. En dat is – gerelateerd aan de oppervlakte van het land – duidelijk een wereldrecord. Niet behorend tot de wereldtop - maar wel op weg daarnaartoe - zijn overigens de Zwitserse wijnen. Naast bekende klassiekers zorgen vooral nieuwe kweekvormen en de uitbreiding van de autochtone soorten voor unieke smaakervaringen in wijnland Zwitserland.